BONUS

Masterclass: Voor jezelf opkomen

Het model van verbindend communiceren

Ieder mens heeft dezelfde natuurlijke behoeftes: eten, drinken, warmte, veiligheid en erkenning. We denken echter niet allemaal hetzelfde. Door verschillen in achtergrond, leeftijd, opleiding en karakter kijken we allemaal anders naar de wereld en naar elkaar en hebben we onze eigen waarden en normen.

En in plaats van ons bezig te houden met het verwezenlijken van hun eigen behoeftes of die van de ander, houden we ons bezig met oordelen, en het aantonen van ons eigen gelijk en het ongelijk van de ander. Dan kom je in van die welles, nietes discussies. Of je krijgt ruzie. Als we oordelen en vergelijken, creëren we angst, schuld en schaamte en uiteindelijk afstand en strijd.

Onder elke vorm van strijd die we voeren met anderen, zit een manier van denken. Namelijk de gedachte dat er sprake is van goed en fout. De ander moet worden gecorrigeerd en het goed of fout zijn wordt bepaald aan de hand van je eigen normen. Als iemand zich laks gedraagt op het werk dan benoem je in gedachten die persoon misschien wel als ‘laks’ en vind je dat zij beter haar best moet doen. Net zoals jij dit doet. Dit gebeurt dus vaak in de vorm van ‘etiketten’ op mensen plakken, zowel positieve als negatieve. Dus: ‘zij is altijd zo dominant of irritant of laks’. Hierdoor ontstaat alleen maar meer afstand tussen mensen.In het kleine alledaagse leidt het tot irritatie en weerstand, waardoor de eenvoudigste communicatie niet meer mogelijk lijkt.

Verbindende communicatie is een manier om dit te voorkomen. Het doel van verbindende communicatie is het opbouwen van een relatie, die gebaseerd is op openheid en mededogen. Mededogen is een levenshouding. Het houdt in dat je je kan inleven in de ander en respect hebt voor en aandacht kan geven aan je eigen gevoelens en die van de ander. Ongeacht de verschillen die er zijn. Maar wat nog belangrijker is: je leert je eigen wensen en behoeften op een goede manier kenbaar maken. Zonder dat je daarbij teveel uitlegt, of teveel de ander aanvalt. Als we verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen behoeftes, werken we aan ons eigen geluk en laten we de ander vrij.

Verbindende communicatie is geen truc, geen woordspelletje. Het is een omgaan met verschillen vanuit respect en mededogen.

Hiervoor zijn vier stappen van belang:

* Waarnemen zonder oordeel
* Uiten van eigen gevoelens
* Benoemen van je eigen behoeftes
* Een verzoek doen

Bij deze manier van communiceren is het belangrijk je te bevrijden van je oude manier van communiceren. Je gaat jezelf als het ware herprogrammeren. De meesten van ons zijn grootgebracht met communicatie die uitgaat van goed en fout en van strijd. Het kost tijd en energie om dat af te leren. En het vraagt serieuze zelfreflectie. Wat het oplevert is een veilige sfeer waarin iedereen zichzelf kan zijn. In zo’n omgeving kan iedereen beter functioneren en samenwerken.

Bijvoorbeeld:

Een moeder heeft een zoon. Haar zoon laat overal kleren slingeren. Als zei tegen hemt zegt: ‘Je laat altijd over al je kleren slingeren’, dan klinkt dat veroordelend. De eerste stap is dit te benoemen zonder oordeel. Zonder oordeel klinkt dat zo: ‘Ik zie boven een broek liggen, beneden een jas en in de badkamer sokken…’ dan benoemt ze alleen de feiten, zonder oordeel.

Vervolgens geeft ze uiting aan haar emoties daarover: ‘Daardoor voel ik me geïrriteerd’.

Daarna laat ze weten wat haar behoeften zijn: ‘Omdat ik behoefte heb aan een opgeruimd huis.’

En als laatste doet ze een verzoek: ‘Zou je de kleren willen oppakken en in de wasmand willen doen’. Ze maakt concreet wat ze wél wil. Want als ze zou zeggen: ‘Wil je dat niet meer doen?’ dan is dat geen concreet verzoek wat niks oplost.

Alles bij elkaar klinkt dit heel anders dan: ‘Jij laat overal altijd al je kleren slingeren, ruim ze eens op!’

De kans om bij verbindende communicatie een ‘JA’ te krijgen op een verzoek is dan ook groter dan wanneer het verzoek veroordelend en in de gebiedende wijs wordt gebracht.

VIDEO 1: Hoe zeg je wat je wilt

Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen behoeftes

Verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen behoeftes, maakt anderen minder schuldig. Vaak zijn wij reactief, d.w.z. wij leggen de oorzaak voor ons handelen of onze gevoelens bij anderen. “Ik deed dat omdat het moest van mijn chef” of “Ik wil wel anders, maar ik kan het niet anders als zij zo dominant blijft reageren”. Als je zelf geen verantwoordelijkheid neemt voor je eigen gevoelens en behoeften dan maak je anderen schuldig. En als je vindt dat de ander schuldig is leg je de verantwoording ook bij hem of haar. Zij moeten het dan maar voor je oplossen.

Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen behoeften betekent ook dat je verzoeken moet kunnen uiten. Dat is niet hetzelfde als ‘eisen stellen’. Verlangens en verzoeken geuit in de vorm van een eis, zijn een dreiging voor de ander in de vorm van schuld of straf.

Een verzoek daarentegen laat de ander vrij om “ja” of “nee” te zeggen. Straffen en belonen zijn pogingen om het gedrag van anderen van buitenaf te beïnvloeden. De enige werkelijke motivatie om iets te doen kom bij ons allemaal van binnenuit. Als een kind naar de HAVO wordt gestuurd terwijl hij liever gaat lassen op het VMBO, dan is de kans groot dat hij niet gemotiveerd is om zijn best te doen.

Het vraagt een hoge mate van bewustzijn om steeds je eigen gevoelens en behoeften waar te nemen en te luisteren naar de behoefte in de woorden van de ander. Het klinkt alleen al moeilijk! Hoe gaan we dat nu doen? Train jezelf in de volgende 5 stappen.

1. Waarnemen zonder oordeel

Etiketten en oordelen leiden tot verwijdering en afstand tussen elkaar. Waarnemen zonder oordeel vraagt van ons om onderscheid te kunnen maken tussen wat wij waarnemen, en onze eigen oordelen en gevoelens daarover. Door je bewust te zijn van jouw gedachten, jouw eigen oordeel, kan je er met enige afstand naar kijken. Dan weet je dat jouw oordeel niet “De waarheid” is, maar de manier waarop je erover denkt. Dit is niet makkelijk. Krishnamurti zegt: “Waarnemen zonder oordeel is de hoogste vorm van menselijke intelligentie.”

2. Uiten van je gevoelens

Gevoelens zijn signalen die aangeven of je behoeftes zijn vervuld of niet. Als een behoefte niet vervuld wordt, geeft dat een onprettig gevoel, als een behoefte wel vervuld wordt geeft dat een prettig gevoel. Mensen die (bewust of onbewust) onze behoeftes vervullen vinden we sympathiek, mensen die dat niet doen vinden we onsympathiek. Maar de ander weet niet wat jouw behoeftes zijn. Die zijn namelijk afhankelijk van het moment en van de persoon. Als je je bewust bent van je eigen behoeftes, kan je er over praten. Maar vaak schenken we geen aandacht aan onze eigen gevoelens en blijven we onbewust rondlopen met niet-vervulde behoeftes. Dan is de kans groot dat we de verantwoordelijkheid ervoor bij anderen leggen. Om in contact te blijven met de mensen om ons heen, is het nodig onze gevoelens te uiten.

3. Communiceren van je behoeften

Het gedrag van de ander kan prettige of onprettige gevoelens bij ons oproepen doordat onze persoonlijke behoeftes er wel of juist niet door worden vervuld. Zo kan het gedrag van de ander je een rotgevoel ‘geven’, maar het gedrag van de ander is niet de oorzaak. De oorzaak is jouw GEDACHTE over het gedrag van de ander. Bij onprettige gevoelens door het gedrag van de ander heb je altijd de keuze of je:

– het persoonlijk opvat en jezelf verwijten maakt en je schaamt of schuldig voelt;

– de ander de schuld geeft en boos wordt;

– je bewust bent van je gevoelens en behoeftes en deze uitspreekt.

– luistert naar de behoefte achter de woorden van de ander.

4. Een verzoek doen

Duidelijk gestelde verzoeken waarbij je vertelt wat je behoefte of je wens is, stellen de ander in staat met jouw behoeftes rekening te houden. Benoem dit op een positieve manier. Zeg dus wat je wel wil en niet wat je niet wil, anders is het niet duidelijk. Hoe exacter geformuleerd, des te kleiner de kans op misverstanden. Dit vraagt oprechtheid en moed. Er bestaat altijd de kans dat een ander ‘nee’ zegt, maar de kans is groter dat iemand ‘ja’ gaat zeggen als je deze verbindende manier van communiceren gebruikt. Om verbindende communicatie toe te kunnen passen, juist wanneer een situatie spanningsvol is of een relatie moeizaam verloopt, is geen simpele klus. Daarbij is het volgende punt ook heel belangrijk.

En ook heel belangrijk: mededogend luisteren

In onze manier van luisteren, horen we vaak datgene wat we verwachten te zullen horen. En we reageren dus ook op datgene wat we denken te horen. Als je luistert met mededogen, luister je niet alleen met je oren, maar ook met je hart. Dan ben je in contact met de ander en kan je horen welke behoeftes van de ander er achter diens woorden zitten. Door zo te luisteren kunnen we een betere relatie opbouwen.

Sommigen vinden op deze manier communiceren ‘zoetsappig’ of ‘zweverig’.
Experimenteer gewoon eens een tijd hiermee en kijk wat het je oplevert. Je kunt geen oordeel vellen als je het niet zelf hebt toegepast, toch?

Communiceren vanuit je hart

Als we willen komen tot een hart-tot-hartcommunicatie, moeten we de vijf stappen toepassen. Een moeder past in het volgende voorbeeld de 5 stappen toe.

Ze zegt tegen haar tienerzoon: ‘Er liggen overal vieze sokken van je in de kamer (waarneming zonder oordeel). Dat irriteert me (gevoel uiten). We moeten hier allebei leven en ik wil dat het hier een beetje netjes blijft (onderliggende behoefte uiten). Zou je zo goed willen zijn je sokken op te ruimen of in de wasmachine te stoppen? (een zeer gericht verzoek). En dit doet ze op een mededogende manier, zonder te veroordelen en zonder haar zoon verwijten te maken. De kans is nu groter dat haar zoon aan het verzoek voldoet. Als ze kortweg had gezegd: ‘Ruim die rotzooi op’, dan klinkt dit hard en boos. De kans is groter dat de zoon dan ook boos reageert.

Het is ACTIE REACTIE. Als jij een ANDERE actie uitzet, krijg je een ANDERE reactie. Als je altijd dezelfde actie uitzet als altijd, dan krijg je dezelfde reactie.

Ga nu naar opdracht 1 van deze les.

5 Extra Tips voor Woordgebruik

Je collega zit tegenover je. Ze zit veel te bellen en praat hard. ’s Middags wordt ze gebeld door vriendinnen op haar mobieltje. Uiteindelijk ben je het zat en zeg je op een geïrriteerde toon: “Ga alsjeblieft naar buiten als je privé belt!”

Voel je je goed nadat je je woede hebt geuit? Besef je wat de gevolgen zijn? Je collega voelt zich ongetwijfeld beledigd door je reactie. En het zal extra moeilijk zijn om weer met elkaar te praten, tot een oplossing te komen en de relatie te herstellen. Conflictsituaties op het werk en privé doen zich bijna elke dag voor. Ze zijn onvermijdelijk. En ze hoeven ook niet vermeden te worden. De situaties zijn er nou eenmaal. Echter als mensen respectvol met elkaar communiceren voelen ze zich beter en kunnen conflicten sneller opgelost worden.

5 extra tips voor woordgebruik:

1) Vermijd  ‘zou moeten’ en ‘moeten’

Zeg niet: “Zij zou zich moeten schamen”. Je kunt dan zeggen: “Voor mij is het belangrijk dat iemand rekening houdt met anderen”

2) Scheidt gedrag van je oordelen

Met etiketten als; ‘zij is lui, irritant of dominant’ gooi je eigenlijk meteen de deur dicht. Naast het feit dat iemand niet zijn gedrag is, klinkt het ook alsof jij beter bent. En dat roept weerstand op. Benoem dus het gedrag wat je ziet.

Zeg dus niet: “Zij is zo dominant.” Je kunt dan zeggen: “Toen ik iets wilde zeggen, liet ze me niet uitpraten.”

3) Vermijd overdrijvingen
‘Altijd’, ‘nooit’, ‘ooit’, ‘telkens’, ‘vaak’, ‘regelmatig’, ‘zelden’ zijn daar voorbeelden van.
Hiermee maak je iets heel groot en generaliseer je een enkele situatie.

Zeg niet: ‘Jij bent altijd te laat op je afspraken’. Je kunt dan zeggen: “Volgens mij ga je de afspraak van straks niet op tijd redden, klopt dat?!”

4) Druk je steeds vriendelijk, vastberaden en duidelijk uit.
Hierdoor voorkom je misverstanden en op lange termijn dat de situatie steeds verergert. Denk niet dat het onprofessioneel is om je gevoelens te tonen op je werk. Het tonen van je gevoelens biedt in deze situaties juist sneller uitzicht op een oplossing.

Leidinggevende: “Vandaag moet dit nog dringend af. Wil jij dat doen?”
Jij: “Ik voel me moe en ik heb behoefte aan tijd voor mijn gezin en mijn vrienden. Hoe lossen we dit op?”

5) Hou het bij jezelf
Praat vanuit de ik-boodschap, wat het met jou doet en waar jij behoefte aan hebt.

Dus: “Jij doet altijd dit stuk verkeerd”
wordt: “Ik zie dat je het een andere kant opgaat dan we hadden afgesproken. Dat is voor mij lastig te begrijpen. Kun je het toelichten?”

VIDEO 2: Verbindend communiceren naar de ander